Likwidacja odwrotnego obciążenia – czy na pewno?

1 listopada 2019 r. usunięto z polskiego systemu VAT mechanizm odwrotnego obciążenia. Taka informacja dociera do wielu osób i może wywoływać pewne nieporozumienia.

Ostatnio otrzymałem kilka powtarzających się zapytań – czy od listopada w przypadku eksportu usług należy opodatkować świadczenie i nie stosujemy już adnotacji „odwrotne obciążenie”?

Powyższe było dla mnie bodźcem do napisania poniższego artykułu. Dowiesz się z niego kiedy jeszcze musisz umieścić na fakturze adnotację „odwrotne obciążenie”.

Likwidacja odwrotnego obciążenia – na czym polegają zmiany?

Faktycznie nastąpiła likwidacja odwrotnego obciążenia. Niemniej dotyczy to jedynie transakcji krajowych, które podlegają opodatkowaniu w Polsce.

W przypadku pewnego rodzaju transakcji krajowych identyfikowano w ostatnich latach szereg nadużyć związanych z wyłudzeniami VAT. W odniesieniu do branż, w których dostrzeżono ten problem zdecydowano się na wprowadzenie mechanizmu odwrotnego obciążenia.

Przy takiej transakcji nabywca towaru lub usługi obowiązany jest samodzielnie rozliczyć VAT z tytułu danej transakcji (rozlicza go w deklaracji VAT) i nie przekazuje dostawcy podatku VAT – reguluje jedynie należność netto.

Odwrotnym obciążeniem objęte były:

• towary wymienione w załączniku nr 11 do ustawy o VAT (tj. pewne wyroby stalowe, z metali, drobna elektronika, różnego rodzaju odpady);
• usługi wymienione w załączniku nr 14 do ustawy o VAT (tj. głównie usługi budowlane, jeżeli były wykonywane przez podwykonawcę).

Przy czym mówimy tutaj o odwrotnym obciążeniu w transakcjach krajowych – tj. kiedy dostawcą i nabywcą byli polscy podatnicy VAT.

Od 1 listopada 2019 r. nie stosuje się odwrotnego obciążenia do ww. transakcji krajowych. Nie funkcjonują już oba ww. załączniki. Transakcje te podlegają opodatkowaniu (z zasady 23% stawce VAT). Do transakcji tych w pewnych przypadkach stosujemy od listopada mechanizm podzielonej płatności (więcej o split payment przeczytasz w darmowym e-booku, który udostępniam TUTAJ).

Czy odwrotne obciążenie zupełnie znika?

Musisz jednak wiedzieć, że z odwrotnym obciążeniem jako sprzedawca dalej będziesz miał do czynienia – tyle, że wyłącznie w transakcjach międzynarodowych.

Takie transakcje to:

• tzw. eksport usług oraz
• dostawa z montażem.

Eksport usług

Eksport usług występuje, gdy świadczysz usługę, lecz ona nie podlega opodatkowaniu w Polsce. Aby ustalić gdzie usługa podlega opodatkowaniu musisz zajrzeć do art. 28a – 28n ustawy o VAT. Nie będziemy tutaj analizować wszystkich tych zasad. Niemniej podstawowa reguła zawarta jest w art. 28b i wynika z niej, że miejscem opodatkowania usługi jest kraj, w którym siedzibę ma usługobiorca.

Jeżeli więc świadczysz usługę na rzecz podmiotu z zagranicy, to najczęściej podlega ona opodatkowaniu poza Polską. W takim przypadku wystawiasz fakturę bez stawki i kwoty VAT. Dodatkowo zobowiązany jesteś umieścić w fakturze adnotację „odwrotne obciążenie”.

Oczywiście w każdym przypadku należy dokładnie przeanalizować czy spełnione są przesłanki do wystąpienia eksportu usług.

Dostawa z montażem

Dostawa z montażem ma miejsce, gdy sprzedajesz komuś towar i jednocześnie dokonujesz jego montażu lub instalacji. Przy czym przez montaż rozumiemy tutaj coś więcej niż proste czynności umożliwiające funkcjonowanie montowanego lub instalowanego towaru zgodnie z jego przeznaczeniem.

Przykładem może być sprzedaż linii produkcyjnej. Jeżeli wysyłasz wykwalifikowanych pracowników w celu jej instalacji u klienta, a nabywca nie byłby w stanie takiego montażu wykonać samodzielnie (z uwagi na brak specjalistycznej wiedzy), to taka transakcja stanowi dostawę z montażem.

W takim przypadku dostawa podlega opodatkowaniu w kraju, w którym towar jest montowany. Jeżeli sprzedaż ten towar na rzecz klienta zagranicznego i zamontujesz go poza Polską, to dostawa nie podlega opodatkowaniu w Polsce.

W takim przypadku również wystawiasz fakturę bez stawki i kwoty VAT i musisz umieścić w fakturze adnotację „odwrotne obciążenie”.

Kiedy umieszczamy na fakturze adnotację „odwrotne obciążenie”?

Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 106e ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT:

Faktura powinna zawierać w przypadku dostawy towarów lub wykonania usługi, dla których obowiązanym do rozliczenia podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze jest nabywca towaru lub usługi – wyrazy „odwrotne obciążenie”.

Przy eksporcie usług i dostawie z montażem transakcja nie podlega opodatkowaniu w Polsce. Najczęściej w takich przypadkach w państwie nabywcy istnieją regulacje, które zobowiązują go do rozliczenia VAT w ramach odwrotnego obciążenia. Zatem polski sprzedający zobowiązany jest umieścić taką adnotację w fakturze.

Pamiętaj dodatkowo, że adnotacja ta musi być umieszczona w języku polskim – mimo, że nabywcą jest podmiot zagraniczny. Ustawa posługuje się tymi wyrazami w cudzysłowie, a zatem muszą one być użyte w fakturze w identycznym brzmieniu.