Nieodpłatne świadczenie usług – skutki w VAT

Czy nieodpłatne świadczenie usług może podlegać opodatkowaniu VAT?

Oczywiście! Ale też nie zawsze. 🙂

Szczegóły w dzisiejszym wpisie.

Dlaczego nieodpłatne usługi podlegają VAT?

Opodatkowaniu VAT z zasady podlega odpłatne świadczenie usług (art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT).

Niemniej jednak przepisy przewidują również konieczność opodatkowania świadczeń nieodpłatnych.

Związane jest to z przysługującym podatnikowi prawem do odliczenia podatku naliczonego.

W trakcie prowadzenia działalności, podatnik może odliczyć VAT wynikający z faktur zakupowych.

To uprawnienie pozwala realizować zasadę neutralności, a w konsekwencji również zasadę opodatkowania konsumpcji.

Zgodnie z tymi zasadami, obrót pomiędzy przedsiębiorcami powinien być wolny od opodatkowania. Jednocześnie obciążona podatkiem powinna być konsumpcja towarów/usług.

Gdyby podatnik mógł wykonywać czynności nieodpłatne bez konieczności rozliczania od nich VAT, to tak naprawdę dochodziłoby do konsumpcji świadczeń, bez ich efektywnego opodatkowania.

Kiedy darmowa usługa podlega VAT?

Zgodnie z przepisami, za odpłatne świadczenie usług uznaje się również:

1) użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych;

2) nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.

Art. 8 ust. 2 ustawy o VAT.

Gdybym miał te regulacje nieco uprościć, to okaże się, że opodatkować musisz:

• użycie towarów do celów innych niż działalność gospodarcza, jeżeli w związku z ich nabyciem lub wytworzeniem przysługiwało Ci prawo do odliczenia;
• nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza.

Użycie towarów do celów innych niż działalność gospodarcza

Jest to sytuacja, w której przekazujesz do nieodpłatnego używania towar, z tytułu nabycia którego przysługiwało Ci prawo do odliczenia.

To użycie nie musi polegać na udostępnieniu towaru innemu podmiotowi. Równie dobrze może być to użycie towaru firmowego do celów prywatnych.

Zwróć uwagę, że w przepisie jest mowa o użyciu towaru, a nie jego zużyciu. Jeżeli dojdzie do jego zużycia, to musisz zastosować przepisy o nieodpłatnym przekazaniu towarów. Będę o nich pisał w kolejnym tygodniu.

Nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza

W art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT jest mowa o nieodpłatnym świadczeniu usług.

Przepis ten dotyczy świadczeń nieodpłatnych, w ramach których zasadniczo nie dochodzi do użycia towaru.

Powyżej wskazałem przykłady świadczeń, które nie wykazują związku z działalnością gospodarczą.

Ich wykonanie może rodzić obowiązek rozliczenia podatku należnego.

Często mają one tak marginalne znaczenie, że nikt nie przejmuje się koniecznością rozliczenia VAT. 😉

Ale oczywiście trzeba być świadomym, że tego rodzaju obowiązki mogą nas dotyczyć.

Jak rozliczyć VAT od nieodpłatnych świadczeń

Jeżeli wykonasz darmową usługę do celów innych niż działalność gospodarcza, to musisz rozliczyć VAT należny. Poniżej wskazuję jak określić podstawę opodatkowania oraz udokumentować tego typu czynność.

Podstawa opodatkowania

Zgodnie z art. 29a ust. 5 ustawy o VAT, podstawą opodatkowania jest koszt świadczenia tych usług poniesiony przez podatnika.

Zliczasz zatem ile Cię kosztowało wykonanie tej usługi i otrzymaną kwotę przyjmujesz za podstawę do wyliczenia podatku należnego.

Niestety w wielu przypadkach wyliczenie podstawy opodatkowania może okazać się bardzo problematyczne.

Czy nieodpłatne świadczenie muszę udokumentować fakturą?

I to jest dobre pytanie.

Większość z nas odpowie oczywiście, że nie.

Ale jeśli zastanowić się nad podstawą prawną takiego twierdzenia, to takiej wyraźnej podstawy nie widzę.

Generalnie fakturą dokumentujemy sprzedaż, a do niej zaliczamy również czynności nieodpłatne podlegające samoopodatkowaniu.

Jednym z argumentów za brakiem obowiązku fakturowania takich świadczeń jest to, że w praktyce niemożliwe byłoby prawidłowe jej wystawienie. W art. 106e ustawy o VAT przewidziano bowiem elementy charakterystyczne dla sytuacji, gdy czynność jest odpłatna (np. kwota należności ogółem).

Ogólnie jednak istnieje konsensus, że takich czynności nie dokumentujemy fakturą. I chyba bym to w ten sposób zostawił. 🙂

Czy nieodpłatna usługa podlega zaewidencjonowaniu na kasie fiskalnej?

W poz. 43 załącznika do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 grudnia 2021 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących, przewidziano zwolnienie dla czynności nieodpłatnych, które rodzą obowiązek rozliczenia VAT.

Generalnie zatem świadczenia nieodpłatne nie podlegają obowiązkowi ewidencjonowania za pomocą kasy fiskalnej.

Pamiętaj jednak, że w §4 tego rozporządzenia przewidziano wyłączenia z możliwości stosowania zwolnień z kas. W ust. 1 pkt 2 tego paragrafu znajdziesz usługi, których to zwolnienie nie dotyczy. Wówczas konieczne będzie zaewidencjonowanie świadczenia. Mimo że jest ono nieodpłatne.

Na podstawie jakiego dowodu wykazać czynność nieodpłatną w JPK?

Jeżeli musisz wykazać VAT należny od nieodpłatnej usługi, to robisz to za pomocą dowodu wewnętrznego.

Stosujesz wówczas w JPK oznaczenie „WEW”.

Takie nieodpłatne świadczenia możesz wykazać w dowodzie wewnętrznym zbiorczo.

A kiedy świadczenie nieodpłatne ma związek z działalnością gospodarczą?

Jeżeli dane świadczenie ma związek z działalnością gospodarczą, to nie musisz rozliczać od niego VAT.

Nieodpłatne udostępnienie towaru do celów związanych z działalnością

Usługa pro bono związana z działalnością

Wiele firm wykonuje usługi pro bono.

Ich beneficjentami są najczęściej osoby potrzebujące, niemogące ponieść pełnych kosztów tego typu usług.

Jestem zdania, że jeżeli tego typu usługi są wykonywane w celu budowy pozytywnego wizerunku firmy, mającego w efekcie doprowadzić do jej promocji oraz pozyskania nowych klientów, to istnieje związek takich usług z działalnością gospodarczą.

Przykładem branży, w której na taki efekt można liczyć jest branża prawnicza. Kancelarie bardzo często decydują się na realizację tego typu działań. By przy okazji promować markę kancelarii i budować jej pozytywny wizerunek.

Wykonywanie działalności pro bono jest dobrze odbierane przez klientów i może przyczyniać się do ich pozyskiwania.

---

Zdjęcie tytułowe autorstwa Chris Liverani z Unsplash.