Procedura SME od 1 stycznia 2025 r. pozwala podatnikom w UE korzystać ze zwolnień obrotowych w państwach, w których nie mają siedziby.
Ten wpis to kompendium wiedzy o procedurze SME.
Wpis zgodny ze stanem prawnym obowiązującym na dzień 1 stycznia 2025 r.
Procedura SME – na czym polega?
Zwolnienia obrotowe w UE do końca 2024 r.
Na podstawie art. 284 ust. 1 Dyrektywy VAT państwa UE mogą wprowadzić na swoim terytorium zwolnienie obrotowe.
Dzięki niemu, sprzedaż podatnika do określonego przez to państwo limitu korzysta ze zwolnienia z VAT.
Do końca 2024 r. takim zwolnieniem objęci byli wyłącznie podatnicy mający w danym państwie siedzibę działalności gospodarczej.
Dwóch podatników – jeden z siedzibą działalności gospodarczej w Polsce, drugi z siedzibą w Niemczech. Obaj osiągają obrót roczny w wysokości ok. 22 tys. euro – wykonując drobne prace remontowe w mieszkaniach (zlecenia otrzymują od konsumentów).
Roboty wykonują w Niemczech – są to usługi związane z nieruchomościami.
Do końca 2024 r. niemiecki podatnik mógł korzystać ze zwolnienia z VAT (o ile taka możliwość wynikała z lokalnych przepisów).
Natomiast polski podatnik takiej opcji nie miał. Od pierwszej złotówki musiał rozliczać VAT (stosując procedurę OSS lub rejestrując się do VAT w Niemczech).
Taka sytuacja wpływała negatywnie na konkurencyjność polskiego podatnika, który do ceny swoich usług musiał doliczać niemiecki VAT.
Zwolnienia obrotowe w UE od 2025 r. (Domestic/Cross-border SME scheme)
Od 1 stycznia 2025 r. każde państwo UE pozwala korzystać ze zwolnienia obrotowego podatnikom z siedzibą w innych państwach UE – na warunkach analogicznych jak dla podatników z siedzibą w tym państwie
A więc przykładowo Polska może podjąć decyzję, że w ogóle nie wprowadza zwolnienia obrotowego. Wówczas nie skorzystają z niego polscy ani zagraniczni podatnicy.
Polska jednak zdecydowała się wprowadzić to zwolnienie w art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT. Dzięki niemu polscy podatnicy, których wartość sprzedaży nie przekracza 200 tys. zł korzystają ze zwolnienia z VAT (jest to tzw. domestic SME).
Niemniej jednak od 1 stycznia 2025 r. na analogicznych zasadach mogą z tego zwolnienia korzystać również podatnicy z siedzibą z innych państw UE (a więc np. podatnik niemiecki, francuski lub czeski). I jest to tzw. cross-broder SME.
Z rozwiązania tego skorzystają też polscy podatnicy wykonujący czynności podlegające VAT w innych niż Polska państwach UE – jeżeli dany kraj wprowadził zwolnienie obrotowe.
Przykładem państwa, które na dzień 1 stycznia 2025 r. nie wprowadziło takiego zwolnienia jest Hiszpania (źródło).
Co w skrócie daje procedura SME?
Polski podatnik prowadzący działalność w innych państwach UE i korzystający dla niej z SME:
- nie musi doliczać VAT do ceny swoich towarów i usług (np. 19% MwSt. w Niemczech);
- nie ma obowiązku rejestracji do VAT w innych państwach UE (ani do OSS);
- unika konieczności dopełniania formalności związanych z rejestracją, takich jak składanie deklaracji/lokalnych JPK.
Należy jednak pamiętać, że stosowanie SME ma wpływ na ewentualne prawo do odliczenia VAT.
Procedura SME – polecane źródła
Ponieważ mamy do czynienia z nową regulacją, to poniżej źródła, z których warto moim zdaniem skorzystać.
Przepisy te zaimplementowała do polskiego porządku prawnego ustawa z dnia 8 listopada 2024 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw.
Jeżeli studiujesz zasady działania tej procedury, to na pewno warto zapoznać się z uzasadnieniem do projektu ustawy.
Dodatkowo polska administracja przygotowała na swoich stronach informacje o procedurze SME.
Ponadto Dyrekcja Generalna ds. Podatków i Unii Celnej wydała noty wyjaśniające – zmiany w podatku VAT w UE w zakresie procedury szczególnej dla małych przedsiębiorstw, które zawierają wiele cennych wskazówek na temat działania procedury SME.
Polecam Tobie również podcast, w którym Bartłomiej Kołodziejczak oraz Paweł Selera dyskutują o tej procedurze.
Procedura SME u polskiego podatnika
Teraz przeanalizujemy zasady korzystania z tej procedury z perspektywy podatnika z siedzibą działalności gospodarczej w Polsce.
Jakich transakcji dotyczy procedura SME?
Procedurę SME można zastosować zarówno do transakcji towarowych jak i usługowych.
Transakcje towarowe objęte SME
Jako polski podatnik możesz zastosować procedurę SME do następujących transakcji:
- krajowe dostawy towarów podlegające opodatkowaniu w innym niż Polska państwie UE;
- wewnątrzwspólnotowa sprzedaż towarów na odległość (WSTO) – podlegająca VAT w innym niż Polska państwie UE;
- dostawa, w ramach której towary są transportowane pomiędzy dwoma państwami UE, przy czym towar jest wysyłany z innego niż Polska państwa UE (z wyłączeniem WDT nowych środków transportu);
- przemieszczenie towarów między dwoma państwami UE – gdy transport rozpoczyna się w innym niż Polska państwie UE;
- eksport towarów z innego niż Polska państwa UE.
Krajowe dostawy towarów podlegające opodatkowaniu w innym niż Polska państwie UE
Poniżej przykłady, gdy mamy do czynienia z lokalną dostawą towarów, podlegającą VAT w innym niż Polska państwie UE. W takich przypadkach polskie firmy mogą stosować procedurę SME.
Podatnik sprzedaje towary na rzecz konsumentów i firm w Niemczech. Dostawy realizuje z położonego w tym państwie magazynu. Na podstawie art. 31 dyrektywy VAT (art. 22 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT) transakcje podlegają opodatkowaniu w Niemczech.
Podatnik sprzedaje w Czechach domy modułowe wraz z ich instalacją.
Jeżeli przyjmiemy, że jest to dostawa z montażem, to na podstawie art. 36 dyrektywy VAT (art. 22 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT), transakcja podlega opodatkowaniu w państwie, w którym towary są montowane (a więc w Czechach).
Wewnątrzwspólnotowa sprzedaż towarów na odległość (WSTO) – podlegająca VAT w innym niż Polska państwie UE
Poniżej przykłady, gdy mamy do czynienia z WSTO podlegającym VAT w innym niż Polska państwie UE. W takich przypadkach polskie firmy mogą stosować procedurę SME.
Podatnik sprzedaje towary na rzecz konsumentów we Francji. Realizuje je wysyłkowo z magazynu położnego w Polsce. Ich wartość przekracza rocznie 10 tys. euro (42 tys. zł).
Na podstawie art. 22 ust. 1 pkt 1a ustawy o VAT transakcje podlegają VAT we Francji.
Podatnik dokonuje pojedynczej sprzedaży towaru zakupionego w Niemczech. Nabywcą jest konsument we Francji. Towar ma być wysłany z magazynu w Niemczech. Wartość takich dostaw i usług telekomunikacyjnych, elektronicznych i nadawczych nie przekracza u tego podatnika progu 10 tys. euro.
Na podstawie art. 59c w zw. z art. 32 dyrektywy VAT (art. 22a ust. 1 w zw. z art. 22 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT) dostawa podlega VAT w Niemczech – tj. w państwie, którym rozpoczyna się transport.
Dostawa, w ramach której towary są transportowane pomiędzy dwoma państwami UE, przy czym towar jest wysyłany z innego niż Polska państwa UE
Poniżej przykład, gdy mamy do czynienia z dostawą towarów z transportem pomiędzy dwoma państwami UE – gdy wywóz rozpoczyna się w innym niż Polska państwie UE.
Zakładamy, że dostarczany towar nie jest nowym środkiem transportu (wówczas bowiem należy rozpoznać WDT w państwie rozpoczęcia transportu).
Podatnik dokonuje sprzedaży towaru z terytorium Niemiec. Jego nabywcą jest podatnik VAT UE we Francji.
Na podstawie art. 32 dyrektywy VAT (art. 22 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT) krajem opodatkowania będą Niemcy – tj. państwo rozpoczęcia transportu.
Przemieszczenie towarów między dwoma państwami UE – gdy transport rozpoczyna się w innym niż Polska państwie UE
W unijnym systemie VAT za WDT (a więc dostawę towarów) uznaje się również przemieszczenie towarów między dwoma państwami UE (art. 17 dyrektywy VAT oraz art. 13 ust. 3 ustawy o VAT).
Z procedury SME może skorzystać polski przedsiębiorca dla takich przemieszczeń rozpoczynających się w innym niż Polska państwie UE.
Podatnik kupuje towar na terytorium Niemiec. Następnie przemieszcza go do magazynu we Francji – w celu dokonania późniejszej dostawy tego towaru na terytorium Francji (przy czym przemieszczenie nie następuje w ramach tej dostawy).
W takich sytuacjach należy pamiętać, że w kraju, do którego transportowane są towary (a więc w podanym przykładzie we Francji) powstanie konieczność rejestracji do VAT – w celu rozpoznania WNT (w tym zakresie SME nie znajduje zastosowania).
Eksport towarów z innego niż Polska państwa UE
Poniżej przykład, gdy mamy do czynienia z dostawą towarów z ich transportem poza Unię – gdy wywóz rozpoczyna się w innym niż Polska państwie UE. Dla takich transakcji polscy przedsiębiorcy mogą skorzystać z procedury SME.
Podatnik dokonuje sprzedaży towaru do nabywcy w Wielkiej Brytanii. Towary są wywożone z Niemiec.
Na podstawie art. 32 dyrektywy VAT (art. 22 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT) krajem opodatkowania będą Niemcy – tj. państwo rozpoczęcia transportu.
Transakcje usługowe objęte SME
W uproszczeniu można powiedzieć, że SME znajdzie zastosowanie do usług, które podlegają opodatkowaniu w państwie innym niż siedziba usługodawcy.
Jeżeli więc polski podatnik wykonuję usługę, to SME znajdzie zastosowanie, jeżeli ta usługa podlega opodatkowaniu w innym niż Polska państwie UE. Poniżej przykłady.
Usługi budowlane na nieruchomości położonej w Niemczech (usługa jest związana z nieruchomością).
Usługi cateringowe wykonywane na terytorium Słowacji.
Transport pasażerski dla przejazdów realizowanych przez terytorium innych niż Polska państw UE.
Organizacja konferencji w Belgii – i sprzedaż dla podatników biletów wstępu na tę imprezę.
Krótkoterminowy wynajem pojazdów samochodowych (na okres nieprzekraczający 30 dni), gdy są oddawane do dyspozycji usługobiorców na terytorium Litwy.
Sprzedaż kursów online dla konsumentów we Francji (wartość usług przekracza rocznie 42 tys. zł).
Realizacja szkoleń online – w których uczestniczą konsumenci z innych niż Polska państw UE.
Procedura SME a odwrotne obciążenie
Na pewno kojarzysz, że są sytuacje, gdy polski podatnik, mimo iż wykonuje transakcję opodatkowaną w innym państwie UE, nie musi rozliczać VAT ani rejestrować się do celów tego podatku w innym kraju.
Wynika to z zastosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia. Dotyczy to wyłącznie transakcji w relacji B2B. Poniżej przykłady.
Podatnik dokonuje dostawy z montażem. Z przepisów państwa UE, w którym transakcja podlega opodatkowaniu wynika, że za rozliczenie podatku odpowiada nabywca towarów (ponieważ to państwo skorzystało z opcji przewidzianej w art. 194 dyrektywy VAT).
Polski podatnik świadczy usługi wsparcia IT dla kontrahenta z siedzibą w Irlandii. Na podstawie art. 28b ust. 1 ustawy o VAT usługa podlega opodatkowaniu w Irlandii (tj. w państwie, w którym ma siedzibę usługobiorca).
Wówczas na mocy art. 196 dyrektywy za rozliczenie VAT odpowiada nabywca usługi (w ramach odwrotnego obciążenia).
Od 1 stycznia 2025 r. na sposób rozliczenia takich transakcji ma wpływ to czy dostawca/usługodawca stosuje procedurę SME.
Jeżeli w podanych przykładach polski podatnik nie byłby w państwie opodatkowania zarejestrowany do procedury SME – to dalej znajdzie zastosowanie mechanizm odwrotnego obciążenia.
Jeżeli natomiast dostawca/usługodawca byłby w państwie opodatkowania zarejestrowany do SME, to nabywca nie rozpoznaje odwrotnego obciążenia. Transakcja podlega zwolnieniu z VAT w ramach procedury SME.
Jakie warunki należy spełnić aby skorzystać z procedury SME?
Korzystanie ze zwolnienia w innym państwie UE nie jest bezwarunkowe. Rozwiązanie to będzie dostępne, jeżeli:
- realizowany przez Ciebie obrót w całej UE nie przekracza kwoty 100 tys. euro (próg unijny);
- państwo unijne, w którym transakcja podlega opodatkowaniu wprowadziło tego typu zwolnienie;
- spełniasz wszystkie wymogi do zwolnienia określone w kraju opodatkowania transakcji (w szczególności nie przekraczasz określonego w tym państwie progu krajowego);
- złożysz powiadomienie o zamiarze skorzystania ze zwolnienia;
- uzyskasz numer identyfikacyjny EX.
Co istotne, z SME możesz korzystać nawet jeśli jesteś w Polsce zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT.
Próg unijny (100 tys. euro)
Jeżeli rozważasz stosowanie SME, to w pierwszej kolejności zweryfikuj czy osiągana przez Ciebie całkowita roczna wartość dostaw towarów i świadczenia usług (bez VAT) dokonywanych w całej UE (w tym w Polsce) nie przekracza progu 100 tys. euro
Pod uwagę bierzesz zarówno obrót w bieżącym jak i poprzednim roku podatkowym.
Wynajmujesz krótkoterminowo pojazdy (na okres nieprzekraczający 30 dni). Zamierzasz taką usługę realizować również w Czechach – w tym państwie środki transportu będą oddawane do dyspozycji konsumentów.
W Polsce od kilku lat osiągasz obrót w wysokości ok. 250 tys. zł. Wobec czego jesteś zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT. Dotychczas działalność była prowadzona jedynie w Polsce.
Twój obrót w całej UE nie przekracza 100 tys. euro – uwzględniasz tylko 250 tys. zł osiągane w Polsce. Możesz więc skorzystać z procedury SME.
Oczywiście po rozpoczęciu działalności w Czechach musisz pilnować czy po dodaniu obrotu uzyskiwanego w tym kraju nie przekroczysz progu 100 tys. euro.
Warunki określone w innym państwie UE
Korzystanie z SME wymaga od Ciebie również analizy przepisów obowiązujących w państwie unijnym, w którym chcesz korzystać ze zwolnienia ze względu na obrót.
Po pierwsze musisz w ogóle zweryfikować czy to państwo wprowadziło takie zwolnienie – dyrektywa przewiduje bowiem, że jest to rozwiązanie fakultatywne.
Następnie analizujesz warunki określone dla tego zwolnienia w tym państwie.
Każde państwo ma własny próg, do którego możliwe jest korzystanie ze zwolnienia. W Polsce przykładowo jest to 200 tys. zł rocznie. Przy czym w dyrektywie określono, że nie może być on wyższy niż 85 tys. euro. Co istotne, państwa UE mogą również stosować progi sektorowe (tj. dotyczące określonej branży).
Oprócz samego progu, państwa unijne mogą określić dodatkowe warunki korzystania ze zwolnienia. Przykładowo w Polsce wyłączono z tej możliwości usługi doradztwa. Podobne wyłączenia mogą obowiązywać w innych krajach UE – i musisz je uwzględnić.
Gdzie sprawdzić przepisy obowiązujące w innych państwach UE?
Na tej stronie Komisji Europejskiej sprawdzisz przepisy obowiązujące w zakresie zwolnień w ramach SME w poszczególnych państwach UE.
Ale dopiero z czasem okaże się czy informacje te są na bieżąco aktualizowane.
Złożenie powiadomienia o zamiarze skorzystania ze zwolnienia
Aby skorzystać z SME w innych państwach UE, musisz złożyć powiadomienie o zamiarze skorzystania ze zwolnienia (art. 113b ust. 2 ustawy o VAT).
Składa się je na formularzu SME-P (jest to tzw. uprzednie powiadomienie) i doręcza wyłącznie za pośrednictwem konta w e-Urzędzie Skarbowym (art. 113b ust. 18 ustawy o VAT) – tutaj znajdziesz więcej informacji o sposobie składania pism.
Organem właściwym jest Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście (art. 3 ust. 3 pkt 2 lit. e ustawy o VAT).
W powiadomieniu wskazujesz m.in. w jakich państwach zamierzasz korzystać ze zwolnienia oraz podajesz dane o obrocie uzyskiwanym w całej UE.
Szczegółowe dane o tym co powinno zawierać powiadomienie określa rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 grudnia 2024 r. w sprawie danych zawartych w powiadomieniu o zamiarze skorzystania ze zwolnienia w państwie członkowskim innym niż Rzeczpospolita Polska oraz informacji kwartalnej.
Numer EX
Po złożeniu powiadomienia organ podatkowy ma 35 dni roboczych na nadanie numeru EX (art. 113b ust. 4 ustawy o VAT).
Przy czym ww. termin może ulec przedłużeniu, w razie konieczności przeprowadzenia przez organ dodatkowej weryfikacji.
Polski organ weryfikuje czy podatnik nie przekroczył progu unijnego (tj. obrotu 100 tys. euro w całej UE).
Weryfikacji spełnienia warunków dokonuje również państwo UE, w którym podatnik zamierza korzystać ze zwolnienia – pod kątem spełnienia przesłanek obowiązujących w tym państwie (np. czy podatnik nie przekroczył progu krajowego).
Numer EX jest zbudowany w następujący sposób:
kod PL, krajowy numer identyfikacji podatkowej – NIP, znak „-” oraz sufiks EX.
A zatem przykładowo może on wyglądać tak: PL9999999999-EX.
Obowiązek składania informacji kwartalnych
Podatnik korzystający z procedury SME zobligowany jest do składania informacji kwartalnych na formularzu SME-IK (art. 113b ust. 14 ustawy o VAT).
Uwzględnia się w niej informacje o wysokości obrotu podatnika w poszczególnych państwach UE, w tym w Polsce. Szczegółowe dane o tym co powinna zawierać określa rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 grudnia 2024 r. w sprawie danych zawartych w powiadomieniu o zamiarze skorzystania ze zwolnienia w państwie członkowskim innym niż Rzeczpospolita Polska oraz informacji kwartalnej.
Informację za dany kwartał składa się w terminie miesiąca od końca danego kwartału (art. 113b ust. 14 pkt 1 ustawy o VAT).
Przy czym jeżeli obrót podatnika przekroczył próg unijny (tj. 100 tys. euro), to informację składa się w terminie 15 dni roboczych, licząc od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie tej kwoty. Wówczas zawiera ona dane od początku kwartału do dnia, w którym przekroczono próg unijny (art. 113b ust. 17 ustawy o VAT).
Pewne szczególne uregulowania dotyczą również pierwszej składanej informacji (art. 113b ust. 16 ustawy o VAT). Jeżeli uzyskasz numer EX w kwartale następującym po kwartale, w którym złożono powiadomienie o zamiarze korzystania z SME (albo w kolejnych kwartałach), to składasz również informacje kwartalne za kwartały poprzedzające kwartał, w którym uzyskano numer EX.
O co chodzi w ludzkim języku? 😉
W powiadomieniu deklarujesz obrót do dnia złożenia powiadomienia. A informacje kwartalne składasz od kwartału, w którym uzyskasz numer EX. Gdyby nie było takiej regulacji, to organy podatkowe nie miałyby danych o obrotach za kwartał/kwartały przypadające na okres pomiędzy złożeniem powiadomienia a uzyskaniem numeru EX.
Od kiedy można stosować zwolnienia w ramach SME?
Istotne w ramach tej procedury jest to, że ze zwolnień możesz korzystać dopiero po uzyskaniu numeru EX i potwierdzeniu możliwości jego stosowania w danyn państwie UE.
Jeżeli przykładowo złożysz wniosek SME-P i wskażesz, że chcesz korzystać ze zwolnienia w Niemczech, Belgii oraz Luksemburgu, to gdy pierwsze z tych państw potwierdzi możliwość jego stosowania – wówczas polski organ nada Tobie numer EX na potrzeby stosowania zwolnienia w tym państwie.
Jeżeli w późniejszym czasie kolejne państwa (Belgia i Luksemburg) potwierdzą taką możliwość, to polski organ potwierdzi możliwość stosowania tego numeru EX dla potrzeb zwolnienia w tych państwach.
A zatem w ramach tej procedury uzyskujesz jeden numer EX. Natomiast możliwość jego stosowania dla potrzeb zwolnienia w każdym kolejnym państwie UE musi zostać potwierdzona przez organ podatkowy.
Jeżeli później chcesz ubiegać się o procedurę SME w kolejnych państwach UE, to składasz aktualizację uprzedniego powiadomienia.
Czy dla czynności objętych SME wystawia się faktury?
Czynności zwolnione w ramach SME fakturujesz stosując przepisy państwa, w którym transakcja podlega zwolnieniu.
Z regulacji tego państwa może wynikać, że podatnik stosujący SME jest zwolniony z obowiązku wystawiania faktur (na co pozwala art. 292d dyrektywy VAT).
Jeżeli jednak dane państwo wymaga wystawiania faktur, to powinny być to faktury uproszczone (tj. z ograniczonym zakresem danych), czego wymaga art. 220a ust. 1 lit. c dyrektywy VAT.
Czy opłaca się wejść w procedurę SME?
Czynny podatnik VAT w SME – koniecznie przeanalizuj kwestię odliczenia VAT
Prawo do odliczenia bez stosowania SME (czynny podatnik VAT)
Jeśli rozważasz wejście w procedurę SME, to koniecznie przeanalizuj jaki to będzie miało wpływ na przysługujące Tobie prawo do odliczenia VAT.
Jeżeli jako czynny podatnik VAT wykonujesz czynności podlegające opodatkowaniu poza Polską, to możesz odliczać VAT od towarów i usług nabytych do celów takiej działalności. Wynika to z art. 86 ust. 8 pkt 1 ustawy o VAT.
Czynny podatnik VAT wykonuje usługi budowlane. W tym celu nabywa w Polsce maszyny i urządzenia, z których korzysta wykonując prace. Usługi realizuje na nieruchomościach w innych niż Polska państwach UE.
Podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia VAT od nabycia maszyn i urządzeń wykorzystywanych do świadczenia usług, które podlegają VAT w innych niż Polska państwach UE.
Prawo do odliczenia przy zastosowaniu SME (czynny podatnik VAT)
Od 1 stycznia 2025 r. zmodyfikowano brzmienie art. 86 ust. 8 pkt 1 ustawy o VAT. Zastrzeżono w nim, że prawo do odliczenia dotyczy czynności wykonywanych poza Polską „innych niż te, do których stosuje się zwolnienie, o którym mowa w art. 113b ust. 1„.
A zatem podatnik może odliczyć VAT od takich czynności, o ile nie korzystają ze zwolnienia w ramach SME.
Czynny podatnik VAT wykonuje usługi budowlane. W tym celu nabył w Polsce maszyny i urządzenia, które wykorzysta do wykonania usługi na nieruchomości w Niemczech. Podatnik zarejestrował się również do procedury SME – wobec czego usługa korzysta ze zwolnienia z VAT w tym państwie.
Podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia VAT od nabycia maszyn i urządzeń wykorzystywanych do świadczenia usług, które podlegają zwolnieniu w Niemczech – w ramach procedury SME.
SME i częściowe odliczenie podatku naliczonego (czynny podatnik VAT)
Korzystanie z SME może również prowadzić do konieczności odliczania VAT przy zastosowaniu proporcji.
Czynny podatnik VAT prowadzi szkolenia biznesowe w języku polskim i niemieckim. Otwarte szkolenia stacjonarne prowadzi zarówno w Polsce (doliczając 23% VAT), jak i w Niemczech (stosując procedurę SME). Do wykonywania tych usług nabył w Polsce laptopa, rzutnik i inne sprzęty.
Podatnik może skorzystać z odliczenia VAT przy zastosowaniu proporcji. Zakupy mają bowiem związek zarówno z działalnością dającą prawo do odliczenia (opodatkowaną VAT w Polsce), jak i niedającą takiego prawa (działalność zwolniona w Niemczech).
Czy czynnemu podatnikowi VAT opłaca się wejście w procedurę SME? – podsumowanie
Musisz pamiętać, że wejście w procedurę SME skutkuje objęciem zwolnieniem transakcji, w których dotychczas występowało odwrotne obciążenie (a więc gdy za rozliczenie VAT odpowiadał nabywca). A to ma istotny wpływ na zakres przysługującego prawa do odliczenia.
Czynny podatnik VAT wykonuje transport towarów, korzystając z własnego tira. Usługi dla polskich firm opodatkowuje stawką 23%, a dla firm niemieckich wystawia fakturę bez stawki i kwoty podatku (z adnotacją odwrotne obciążenie). Odlicza przy tym 100% VAT z faktur za leasing, paliwo, części do tira, naprawy okresowe, wymianę opon itd.
Podatnik zamierza rozszerzyć działalność – i rozpocząć wypożyczanie pojazdów na rzecz klientów w Niemczech. Pojazdy mają być wypożyczane na okres 1-2 tygodni i oddawane do dyspozycji usługobiorców w Niemczech. W tym celu podatnik rozważa rejestrację do SME w celu korzystania ze zwolnienia z VAT w Niemczech.
Jeżeli podatnik zarejestruje się do SME, to zwolnieniu będzie podlegała nie tylko działalność w zakresie wypożyczania pojazdów, ale również pozostała działalność, dla której miejsce świadczenia znajduje się w Niemczech. Oznacza to, że podatnik nie będzie mógł odliczać VAT od zakupów dotyczących działalności transportowej – jeżeli będą związane z usługami zwolnionymi w ramach SME w Niemczech.
Podatnik zwolniony z VAT w SME
Prościej wygląda sytuacja w przypadku podatników, którzy korzystają np. ze zwolnienia podmiotowego.
Nie mają oni prawa do odliczenia od dokonywanych w Polsce zakupów związanych zarówno ze sprzedażą krajową jak i realizowaną poza terytorium kraju.
Podatnik korzysta ze zwolnienia podmiotowego w Polsce i nabywa tutaj maszyny i urządzenia, z których korzysta wykonując prace na nieruchomościach w innych niż Polska państwach UE (tj. wykonując usługi podlegające VAT w tych państwach).
Nie przysługuje mu prawo do odliczenia VAT od nabycia maszyn i urządzeń wykorzystywanych do świadczenia usług, które podlegają VAT w innych niż Polska państwach UE.
W przypadku wejścia w SME dalej te czynności nie będą dawały prawa do odliczenia.
SME a OSS i rejestracja do VAT
Czy można jednocześnie korzystać z SME oraz OSS?
Jeżeli rozważasz wejście w SME, to zapewne już prowadzisz działalność gospodarczą w innych państwach UE. I jest bardzo prawdopodobne, że raportujesz już taką sprzedaż w ramach procedury unijnej (OSS).
Ogólnie nie jest możliwe łączenie obu procedur w jednym państwie UE. Jest to oczywiste, bowiem procedury te wzajemnie się wykluczają. SME przewiduje zwolnienie z VAT (dla całej sprzedaży w danym państwie). Natomiast OSS pozwala rozliczyć VAT wg odpowiedniej stawki.
Natomiast można łączyć obie procedury dla różnych państw UE. Przykładowo, możemy być zarejestrowani w ramach SME do sprzedaży realizowanej w Niemczech. I jednocześnie być zarejestrowani do OSS, dla potrzeb rozliczania VAT od sprzedaży dokonywanej w Hiszpanii.
Polski czynny podatnik VAT dokonuje sprzedaży towarów w Polsce oraz WSTO do Portugalii i Francji (w całej UE wartość WSTO przekracza 42 tys. zł rocznie). Na potrzeby dostaw w tych państwach podmiot ten jest zarejestrowany do procedury OSS i dalej w ten sposób chce rozliczać te transakcje. Podatnik chce rozszerzyć działalność o Czechy – i dokonywać WSTO do tego państwa korzystając ze zwolnienia w ramach procedury SME. Chciałby również dodatkowo wykonywać usługi elektroniczne na rzecz konsumentów w Portugalii – i w tym zakresie chciałby korzystać ze zwolnienia w ramach SME.
Czy możliwe jest korzystanie z procedury SME w planowany przez podatnika sposób?
Podatnik może łączyć OSS we Francji ze zwolnieniem w ramach SME realizowanym w Czechach.
Nie może jednak łączyć SME + OSS w ramach transakcji dokonywanych w jednym państwie UE. Podatnik może zatem korzystać ze zwolnienia z VAT w ramach SME zarówno dla WSTO jak i usług elektronicznych opodatkowanych w Portugalii. Alternatywnie, może te świadczenia opodatkować – w ramach procedury OSS. Nie może w Portugalii jednocześnie stosować OSS oraz procedury SME.
Czy można łączyć SME z OSS oraz rejestracją do VAT w innych państwach UE?
Może się zdarzyć, że w trzech różnych państwach rozliczamy VAT na rózne sposoby. Poniżej przykład.
Polski czynny podatnik VAT dokonuje dostawy towarów na terytorium Włoch (z magazynu położonego w tym państwie). Na potrzeby ich rozliczania jest zarejestrowany tam do VAT. Ponadto podatnik dokonuje dostawy na rzecz konsumentów z Belgii. Transakcje te rozlicza w ramach procedury unijnej (OSS). Przedsiębiorca planuje rozszerzyć działalność o WSTO dokonywane do Czech. Chciałby je realizować stosując procedurę SME. Czy jest to możliwe?
Tak, podatnik może łączyć rozliczanie WSTO w dwóch różnych państwach UE stosując w jednym z nich OSS, a w drugim SME, przy jednoczesnym utrzymywaniu rejestracji do VAT w kolejnym państwie UE – dla np. dostaw niepodlegających pod procedurę OSS.
Czy można łączyć SME z jednoczesną rejestracją do VAT w danym państwie UE?
Nie można natomiast w jednym państwie UE łączyć rejestracji do VAT z rejestracją do SME.
Podatnik jest zarejestrowany do VAT w Chorwacji i zamierza zarejestrować się tam do procedury SME.
W takim przypadku wszystkie transakcje podlegające opodatkowaniu w tym państwie powinny być rozliczane w ramach procedury SME.
Wówczas należy ustalić jaka jest procedura wyrejestrowania z VAT w danym państwie UE.
Dla przykładu w Polsce, dla podmiotów zagranicznych, takie wyrejestrowanie (lub rejestracja jako podatnik zwolniony) odbywa się z urzędu, na podstawie art. 86 ust. 7bc ustawy o VAT.
Czy SME zawsze zwalnia z obowiązku rejestracji do VAT w innym państwie UE?
Jedną z korzyści wejścia w SME jest brak konieczności rejestracji do VAT w państwach UE, w których dokonujemy sprzedaży.
Niemniej jednak pamiętaj, że zwolnienie to tyczy się wyłącznie sprzedaży.
Jeżeli wykonasz w danym państwie czynności obligujące do rejestracji do VAT, nieobjęte SME, to musisz się zarejestrować.
Polski podatnik jest zarejestrowany do procedury SME w Holandii – w celu raportowania dostaw realizowanych na rzecz holenderskich konsumentów z magazynu w tym kraju.
Podatnik kupił od niemieckiego dostawcy towary przetransportowane z tego kraju do magazynu w Holandii.
W takim przypadku po stronie polskiego podatnika wystąpi WNT w Holandii – co obliguje go do rejestracji do VAT w tym państwie.
Procedura SME u podatników z innych niż Polska państw UE
Ze zwolnienia ze względu na obrót obowiązującego w Polsce może korzystać również podatnik z siedzibą w innym niż Polska państwie UE. Możliwość taką przewidziano w art. 113a ustawy o VAT.
Będzie to możliwe, o ile:
- realizowany przez niego obrót w całej UE nie przekracza kwoty 100 tys. euro (próg unijny);
- złoży w państwie swojej siedziby powiadomienie o zamiarze skorzystania ze zwolnienia w Polsce i uzyska numer identyfikacyjny EX;
- wartość jego sprzedaży w Polsce nie przekracza progu krajowego – 200 tys. zł;
- nie wykonuje w Polsce czynności wyłączonych ze zwolnienia na podstawie art. 113 ust. 13 ustawy o VAT (np. usług doradztwa).
Podatnik składa wówczas informacje kwartalne w państwie swojej siedziby.
Faktura zagranicznego podatnika korzystającego z SME
Podatnik zagraniczny stosujący procedurę SME dokonuje w Polsce sprzedaży zwolnionej od podatku.
Na podstawie art. 106b ust. 2 ustawy o VAT nie ma on obowiązku dokumentowania jej fakturami.
Taki obowiązek zaistnieje, jeżeli nabywca zażąda jej wystawienia (art. 106b ust. 3 pkt 2 ustawy o VAT).
Wówczas jednak wystawia fakturę z ograniczonym zakresem danych. Na podstawie § 3 pkt 3a rozporządzenia w sprawie wystawiania faktur (punkt dodany rozporządzeniem z dnia 22 grudnia 2024 r.) powinna ona zawierać:
- datę wystawienia,
- numer kolejny,
- imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy,
- nazwę (rodzaj) towaru lub usługi,
- miarę i ilość (liczbę) dostarczonych towarów lub zakres wykonanych usług,
- cenę jednostkową towaru lub usługi,
- kwotę należności ogółem,
- indywidualny numer identyfikacyjny EX.
Nie korzystam z procedury SME – czy jej wprowadzenie ma wpływ na moje rozliczenia podatkowe?
Być może jesteś czynnym podatnikiem VAT i nie prowadzisz działalności w innych państwach UE albo Twój obrót przekracza 100 tys. euro.
Wówczas oczywiście nie skorzystasz z procedury SME.
Nie oznacza to jednak, że jej wprowadzenie nie ma żadnego wpływu na Twoje rozliczenia.
Jeżeli nabędziesz towary lub usługi od podatników stosujących zwolnienie w ramach tej procedury, to może zmienić się sposób rozliczenia transakcji. Poniżej przykłady.
Import usług od podatnika stosującego SME
Nabywasz usługę serwisu sprzętu komputerowego od podatnika z siedzibą w Słowacji. Usługodawca nie ma w Polsce stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.
Tego typu usługa podlega VAT w Polsce – na podstawie art. 28b ust. 1 ustawy o VAT (tj. w miejscu siedziby usługobiorcy).
Jeżeli usługodawca nie korzysta z SME, to na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT rozpoznajesz import usług.
Jeżeli jednak usługodawca stosuje procedurę SME, to nie rozpoznajesz importu usług. Przyjmuje się w takim przypadku, że jest to nabycie usługi krajowej podlegającej zwolnieniu z VAT.
Nabycie towaru od podatnika stosującego SME
Kupujesz towar od firmy z siedzibą w Czechach, przy czym w ramach dostawy nie jest on transportowany z Czech do Polski (w momencie dostawy znajduje się w Polsce). Dostawca nie ma w Polsce stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej ani nie jest w Polsce zarejestrowany do VAT.
W tym przypadku mamy do czynienia z dostawą podlegającą VAT w Polsce (na podstawie art. 22 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT).
Jeżeli dostawca nie stosuje procedury SME, to za rozliczenie podatku odpowiada nabywca towarów – na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy o VAT. A zatem polski kupujący rozlicza VAT w ramach odwrotnego obciążenia.
Jeżeli natomiast dostawca stosuje SME w Polsce, to polski nabywca nie rozpoznaje odwrotnego obciążenia z art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy o VAT. Przyjmujemy wówczas, że przedmiotem nabycia jest krajowa dostawa towarów podlegająca zwolnieniu z VAT.
WNT od podatnika stosującego SME
Inaczej będzie nastomiast przy wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów.
W ramach transakcji wewnątrzwspólnotowych dostawca rozpoznaje WDT (w państwie, z którego towary są wysyłane), natomiast nabywca WNT (w państwie zakończenia wysyłki). Są to dwie odrębne czynności opodatkowane VAT.
Fakt, że dostawca korzysta z SME w Polsce nie oznacza, że nabywca nie musi rozpoznawać WNT.
Natomiast w odniesieniu do WNT mamy wyłączenia przewidziane w art. 10 ustawy o VAT. Fakt, że dostawca osiąga niskie obroty może oznaczać, że korzysta on np. ze zwolnienia obrotowego w państwie, z którego towary są wysyłane. A to już wyłączałoby konieczność rozpoznania WNT (na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy o VAT).
Jak sprawdzić czy kontrahent stosuje procedurę SME?
Fakt, że kontrahent stosuje w Polsce zwolnienie w ramach SME może skutkować po Twojej stronie brakiem konieczności rozliczenia importu usług lub odwrotnego obciążenia z art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy o VAT.
Aby upewnić się, że w istocie tak jest, warto na stronie Komisji Europejskiej zweryfikować ważność numeru EX podatnika.
Numer ten znajdziesz na wystawionej przez kontrahenta fakturze. Jeżeli jej nie wystawił, to możesz tego zażądać na podstawie art. 106b ust. 3 pkt 2 ustawy o VAT.
Podatnicy spoza UE – czy mogą stosować procedurę SME?
Procedura SME jest dedykowana podatnikom z siedzibą działalności gospodarczej w UE.
Podatnicy spoza UE nie mogą więc korzystać ze zwolnień ze względu na obrót przewidzianych w państwach UE.
Jak oceniam wprowadzenie SME?
Bez wątpienia cel wprowadzenia SME jest słuszny – tj. przeciwdziałanie nierównemu traktowaniu drobnych przedsiębiorców.
Natomiast jego realizacja zasługuje moim zdaniem na krytykę.
Rozwiązanie dedykowane jest drobnym przedsiębiorcom. Ale zidentyfikowanie czy procedura może być stosowana jest bardzo skomplikowane – wymaga bowiem znajomości przepisów poszczególnych państw UE (w zakresie progu krajowego i wyłączeń ze zwolnienia) i regulacji określających miejsce opodatkowania transakcji.
Zakładam również, że utrzymywanie SME będzie wiązało się z istotnymi kosztami. W proces weryfikacji możliwości stosowania zwolnienia zaangażowane są bowiem administracje podatkowe z dwóch państw UE.
I mam wrażenie, że procedura jest niedostosowana do podmiotów, które mają z niej korzystać. Rejestracja do SME może trwać 35 dni roboczych (a nawet dłużej). Czyli taką działalność należy zawczasu zaplanować. Natomiast mniejsze firmy nie zawsze planują wejście na rynek zagraniczny. Często taka potrzeba wynika z tego, że pojawił się klient – i trzeba go sprawnie obsłużyć. Tak długi czas oczekiwania na rejestrację może uniemożliwić wielu przedsiębiorcom korzystanie z tego rozwiązania.
Dzień dobry.
A czy obecnie nie jest tak, że prowadzenie działalności w innym niż Polska państwie UE wymaga sprawdzenia przepisów VAT w tym kraju i w zależności od nich trzeba się do VAT tam zarejestrować lub można korzystać ze zwolnienia, ponieważ przepisy tamtego kraju na to pozwalają? Chodzi mi o to czy procedura SME zmienia coś w zakresie merytorycznym, czy po prostu jedynie dokłada obowiązki „sprawozdawcze do organów unijnych”?
Pani Doroto, można korzystać ze zwolnień przedmiotowych w tych państwach – jeżeli danego towaru/usługi dotyczą. Ale nie można korzystać ze zwolnień obrotowych. Czyli zmienia się, bo możemy korzystać z nowego zwolnienia, które dotychczas nie było dostępne.
Już rozumiem
Dziękuję za odpowiedź.
Czyli przed wprowadzeniem procedury SME, jeśli jestem w Polsce podatnikiem VAT zwolnionym i zechcę świadczyć usługi budowlane we Francji na rzecz osób fizycznych to nie mogę skorzystać ze zwolnienia „dla małych przedsiębiorców” 82 800 EUR który obowiązuje we Francji? Muszę od razu się tam zarejestrować do VAT, tak? Jedynie gdybym świadczyła usługę na rzecz firmy to nie muszę, bo VAT zawsze musi rozliczyć nabywca (mam sprawdzić, czy jest on zarejestrowany do VAT we Francji)?
Tak, wtedy od pierwszej złotówki jest opodatkowanie w innym państwie UE. W relacji B2B może być odwrotne obciążenie. Ale przy usługach zw. z nieruchomościami wymaga to analizy przepisów państwa opodatkowania – czy na pewno odwrotne obciążenie jest.
A jak ta zmiana ma się do procedury OSS i niedawno wprowadzonego limitu 10 000€ dla całej UE?
Limit do usług szkoleniowych na żywo nie znajduje zastosowania. Ale można rozliczać te usługi w ramach OSS.
Rozumiem, że Vat Oss i Sme się wykluczają, ponieważ VAT OSS to rejestracja do VAT a procedura SME to zwolnienie z VAT. Czy poniższe natomiast jest prawidłowe: sprzedaje dla konsumentów z UE, nie przekroczyłam progu 42.000 zł więc wystawiam faktury z polską stawką podatku. Po przekroczeniu 42.000 zł muszę się zarejestrować do VAT w kraju konsumenta, ale mogę rozważyć procedurę SME i korzystać ze zwolnienia z VAT w krajach nabywców – jeśli spełnię warunki do procedury SME?
Też bym tak to rozumiał 🙂
Przy czym trzeba pamiętać, że próg 42 tys. zł dotyczy tylko usług elektronicznych, nadawczych, telekomunikacyjnych oraz WSTO. Jeżeli będą to np. usługi związane z nieruchomością, to nie stosujemy tego progu.
Dzień dobry
Świadczenie usług poza terytorium Polski dla firmy , stawka np. Odwrotne obciążenie art. 28e. Czy takich usług dotyczy procedura SME?
Pani Krystyno, może dotyczyć. Jeżeli wejdziemy w SME – to znajdzie zastosowanie zwolnienie do takich usług.
Dziękuję za odpowiedź
Dobrze rozumię, jeżeli są to usługi budowlane w Szwecji, to nie muszę wchodzić w SME?
Dziękuję. Są to usługi budowlane w Szwecji na nieruchomości, VAT płaci nabywca , czyli w tym wypadku wchodzenie w SME jest dobrowolne? Dobrze rozumię?
Tak – SME ogólnie jest dobrowolne.
Dzień Dobry,
W tej chwili, gdy kupuję z UE, to stosuję procedurę WNT, która skutkuje tym, że muszę naliczyć i odliczyć podatek VAT w związku z tym zakupem. Czy dobrze rozumiem, że gdy kupię coś od podmiotu z UE, który zarejestrował się w Polsce jako SME, to już nie muszę naliczać i odliczać podatku VAT?
Nie do końca tak. Podatnik zagraniczny korzysta ze zwolnienia w PL dla swojej sprzedaży podlegającej VAT w Polsce. WNT nie stanowi dla tego podatnika sprzedaży podlegającej VAT w Polsce. WNT do odrębna czynność opodatkowana występująca po stronie nabywcy. A więc fakt, że taki podatnik korzysta z SME w Polsce nie przesądza moim zdaniem o braku konieczności rozliczenia WNT. Ale taka sytuacja może sugerować, że dostawa tego podmiotu podlega zwolnieniu w państwie, z którego towary są wysyłane (bo np. stosuje w tym państwie zwolnienie podmiotowe). Wówczas faktycznie nie byłoby konieczności rozpoznawania WNT, na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy o VAT. Ale ten przepis (oraz inne wyłączenia z art. 10 ustawy o VAT) obowiązywały również w latach wcześniejszych.
Czy jeśli jestem teraz (w 2024) zarejestrowana do VAT w kraju zagranicznym czy to w nim bezpośrednio czy za pomocą VAT OSS, ale spełniam warunki do SME – to czy będę mogła się wyrejestrować z VAT/procedury OSS? Czy są tu jakieś deklaracje wyrejestrowujące, które trzeba złożyć?
Żeby w danym państwie korzystać z SME to należy się wyrejestrować z VAT w tym państwie (ewentualnie może być to zmiana rejestracji z podatnika VAT czynnego na zwolnionego). Ale procedurę wyrejestrowania określa dane państwo UE. W Polsce np. dla podmiotów zagranicznych następuje to z urzędu po uzyskaniu numeru EX, na podstawie art. 86 ust. 7bc ustawy o VAT. Nie ma natomiast konieczności wyrejestrowania się z OSS. Ale oczywiście nie można sprzedaży w danym państwie raportować jednocześnie w OSS i SME. Jeżeli wejdziemy w SME, to cała sprzedaż w tym państwie jest raportowana poprzez tę procedurę.
Jeżeli JDG nie jest czynnym podatnikiem VAT (zwolnienie podmiotowe) i świadczy usługi budowlane w Niemczech dla firmy niemieckiej, to rozumiem, że cały czas może wystawiać faktury z reverse charge i stawką NP ? Nie musi rejestrować się do SME ?
Jeżeli przepisy niemieckie przewidują w takim przypadku odwrotne obciążenie (zakładam, że są to usługi związane z nieruchomością), to dokładnie tak.
Dzień dobry Panie Piotrze! Trafiłem ostatnio na Pana blog, dziękuję za to co Pan robi, sam jestem obecnie na początku drogi do zdobycia uprawnień doradcy podatkowego.
W kwestii SME tak się zastanawiam, bo jeśli dobrze rozumiem, podatnik który nie przekracza 100k eur w sprzedaży w UE, może czegoś takiego dokonać (?), jeśli chcielibyśmy przejść z procedury rozliczania WSTO w ramach OSS do rozliczania tej sprzedaży w ramach SME, to w praktyce możemy to zrobić od momentu nadania numeru EX? Czyli całą sprzedaż do tego momentu rozliczymy w ramach procedury OSS, a od nadania EX już w ramach SME?
Gdzie szukać szczegółowych informacji praktycznych na ten temat? Czy nas stronach gov jest coś wartego uwagi?
Swoją drogą zastanawiam się, dlaczego takie przepisy zostały wprowadzone… Przecież w takim przypadku jaki opisuje, duża część VAT zostanie w kieszeni podatnika, co będzie ze szkodą dla budżetów państw UE. Wprowadzenie OSS swego czasu zadziałało dokładnie odwrotnie, więc gdzie tu sens i logika? Chyba, że ja tego wszystkiego nie rozumiem…
Panie Filipie, trzymam kciuki za sprawne uzyskanie uprawnień. 🙂
A odpowiadając na pytania. Do momentu uzyskania EX faktycznie sprzedaż należy opodatkować. Właśnie zaktualizowałem wpis i znajdzie Pan w nim odniesienia do dodatkowych materiałów.
A jeśli chodzi o cel wprowadzenia – to ma to przeciwdziałać nierównemu traktowaniu drobnych podatników. Uznano widocznie, że ten cel jest ważniejszy niż ewentualne wpływy podatkowe uzyskiwane od tych podmiotów.
Dziękuję za odpowiedź! Aktualizacja artykułu – samo mięcho!! 😀 Już jestem podekscytowany stosowaniem SME w życiu. Zobaczymy jak to wyjdzie w praktyce 🙂