Obowiązek podatkowy w VAT – jak powstaje przy sprzedaży krajowej?

Obowiązek podatkowy w VAT może powstawać z chwilą dokonania czynności, wystawienia faktury albo otrzymania zapłaty.

W artykule wyjaśniam jakie zdarzenia rodzą obowiązek podatkowy dla poszczególnych typów świadczeń.

Co rozumiem przez sprzedaż krajową?

W tym artykule opisuję jak powstaje obowiązek podatkowy dla sprzedaży krajowej, którą rozumiem jako odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

A zatem nie uwzględniam tutaj eksportu towarów, WDT, eksportu usług ani dostawy poza terytorium kraju.

Nie zajmuję się tutaj również transakcjami zakupowymi, z tytułu których podatnikiem jest nabywca, tj. importem usług, WNT, odwrotnym obciążeniem z art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy o VAT ani importem towarów.

Jeżeli interesuje Cię jak powstaje obowiązek podatkowy dla ww. czynności, to artykuły na ten temat znajdziesz w spisie treści.

We wpisie nie uwzględniam też regulacji dotyczących bonów – o których piszę w artykule Opodatkowanie bonów w VAT.

Obowiązek podatkowy – czym jest?

Jak spojrzymy do przepisów, to:

Obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach.

Art. 4 Ordynacji podatkowej.

Ale jak to rozumieć od strony praktycznej? 😉

Dla każdej czynności podlegającej VAT musimy ustalić datę powstania obowiązku podatkowego. W ten sposób wyznaczamy okres rozliczeniowy, w którym transakcja podlega wykazaniu w JPK_V7M. I od tej daty liczymy termin płatności podatku (z zasady do 25. dnia następnego miesiąca).

Zdarzenia rodzące obowiązek podatkowy w VAT

Na gruncie VAT jest kilka zdarzeń, które mogą rodzić obowiązek podatkowy:

• wykonanie usługi;
• dokonanie dostawy towarów;
• otrzymanie całości lub części zapłaty;
• wystawienie faktury.

Obowiązek podatkowy może powstawać również w momencie otrzymania zaliczki (tj. płatności przed dokonaniem dostawy towarów/wykonaniem usługi). Szczegółowo o sposobie ich ujmowania piszę w artykule Zaliczka – jak rozliczyć w VAT. W tym wpisie wskazuję jedynie kiedy dla poszczególnych przypadków zaliczka rodzi obowiązek podatkowy.

Obowiązek podatkowy z momentem otrzymania całości lub części zapłaty (metoda kasowa)

Jeżeli obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania zapłaty, to mówimy o tzw. metodzie kasowej.

Znajduje ona zastosowanie do czynności wymienionych w art. 19a ust. 5 pkt 1 ustawy o VAT.

W uproszczeniu będą to sytuacje, gdy:

• oddajesz towary do komisu;
• przenosisz własność towarów z nakazu organu władzy publicznej lub z mocy prawa (np. przy wywłaszczeniu);
• Twoje towary sprzedaje komornik (w ramach czynności egzekucyjnych);
• wykonujesz usługi na zlecenie sądów lub prokuratury związane z postępowaniem sądowym lub przygotowawczym;
• świadczysz usługi finansowe zwolnione z VAT;
• wykonujesz usługi jako komornik w ramach czynności egzekucyjnych (to przewidziano w rozporządzeniu).

Możliwe jest stosowanie metody kasowej również do innych czynności. Ale opcja ta jest przewidziana jedynie dla małych podatników. Opisałem to w artykule Metoda kasowa – sposób na zatory płatnicze w dobie kryzysu.

Jeżeli stosujesz metodę kasową, to z zasady nie ma znaczenia kiedy wykonano usługę/dostarczono towary. Istotne jest kiedy otrzymasz zapłatę – ten moment będzie rodził obowiązek podatkowy.

Tutaj nie rozważamy zaliczek, bo i tak płatność przed usługą/dostawą towarów będzie rodziła obowiązek podatkowy – w odniesieniu do otrzymanej kwoty.

Obowiązek podatkowy z chwilą wystawienia faktury

Wystawienie faktury będzie rodziło obowiązek podatkowy dla czynności wymienionych w art. 19a ust. 5 pkt 3 ustawy o VAT. Dotyczy to:

• usług budowlanych i budowlano-montażowych;
• dostawy książek drukowanych oraz
• czynności polegających na drukowaniu książek.

Ale dotyczy to tylko sytuacji, gdy nabywcą jest podatnik lub osoba prawna niebędąca podatnikiem (a więc gdy wystawianie faktur jest obowiązkowe).

Ponadto wystawienie faktury rodzi obowiązek podatkowy również dla poniższych świadczeń (na podstawie art. 19a ust. 5 pkt 4 ustawy o VAT). W tym wypadku nie ma znaczenia kto jest nabywcą:

• dostawa i dystrybucja mediów;
• usługi telekomunikacyjne;
• najem, dzierżawa, leasing lub usługi o podobnym charakterze;
• ochrona osób oraz ochrona, dozór i przechowywanie mienia;
• stała obsługa prawna i biurowa;
• niektóre czynności z załącznika nr 3 do ustawy o VAT (np. odprowadzanie i oczyszczanie ścieków).

Co jeżeli nie wystawię faktury?

Jeżeli nie wystawisz faktury albo wystawisz ją po terminie, to obowiązek podatkowy powstaje z upływem terminu na jej wystawienie, a jeżeli przepisy go nie określają, to z upływem terminu płatności (art. 19a ust. 7 ustawy o VAT).

Co z zaliczkami przy obowiązku podatkowym z faktury?

Jeżeli czynność jest wymieniona w art. 19a ust. 5 pkt 3 ustawy o VAT, to obowiązek podatkowy rodzi również otrzymanie zaliczki (np. usługi budowlane dla podatnika).

Jeżeli natomiast jest wymieniona w art. 19a ust. 5 pkt 4 ustawy o VAT, to zaliczka nie rodzi obowiązku podatkowego (np. najem lub dostawa mediów). Wynika to z zastrzeżenia uwzględnionego w art. 19a ust. 8 pkt 2 ustawy o VAT.

Obowiązek podatkowy z chwilą dokonania dostawy/wykonania usługi

W końcu docieramy do reguły podstawowej, w świetle której obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi (art. 19a ust. 1 ustawy o VAT).

Zasadę tę stosujesz do każdego świadczenia, które nie jest objęte ww. szczególnymi regulacjami.

Za datę dokonania dostawy towarów uznamy chwilę, w której doszło do przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Chociaż są też modyfikacje – bo jeśli np. realizujesz dostawę z montażem, to momentem dostawy może być chwila, w której zakończysz montaż towarów.

Natomiast za moment wykonania usługi uznamy datę, w której usługodawca wykonał wszystkie czynności, do których realizacji był zobowiązany (najczęściej zgłasza wówczas prace do odbioru).

W niektórych jednak przypadkach przepisy doprecyzowują co stanowi moment wykonania usługi/dostawy towarów.

Odbiory częściowe

Jeżeli strony podzielą usługę na części i dla każdej z nich określą wynagrodzenie, to obowiązek podatkowy należy rozpoznać z momentem zakończenia każdej z tych części. Wynika to z art. 19a ust. 2 ustawy o VAT.

Wprowadzenie okresów rozliczeniowych

Jeżeli świadczenie usług jest realizowane w sposób ciągły i wprowadzono okresy rozliczeniowe, to obowiązek podatkowy powstanie z końcem każdego okresu rozliczeniowego (art. 19a ust. 3 zd. 1 ustawy o VAT).

Gdyby jednak w ciągu roku nie upływały żadne terminy płatności lub rozliczeń, to obowiązek podatkowy powstanie z końcem każdego roku kalendarzowego (art. 19a ust. 3 zd. 2 ustawy o VAT).

Przepisy te stosujemy również dla dostaw o charakterze ciągłym (np. do opłat z tytułu wieczystego użytkowania nieruchomości).

Co z zaliczkami przy obowiązku podatkowym z dokonania dostawy/wykonania usługi?

Należy pamiętać, że jeżeli przed dokonaniem dostawy towarów lub wykonaniem usługi otrzymamy zaliczkę, to należy rozpoznać obowiązek podatkowy z chwilą jej otrzymania – w odniesieniu do otrzymanej kwoty (art. 19a ust. 8 ustawy o VAT).