W artykule wyjaśniam w jakich przypadkach ustawa o VAT wyłącza podatnikom prawo do odliczenia podatku naliczonego.
Kiedy podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia?
Podatnik może odliczyć podatek naliczony od wydatków służących działalności podlegającej opodatkowaniu VAT.
A zatem jeżeli dany zakup służy wykonywaniu czynności opodatkowanych stawkami 0%, 5%, 8% lub 23%, to z zasady przysługuje mu prawo do odliczenia.
Jeżeli natomiast zakup służy działalności zwolnionej od podatku albo niepodlegającej opodatkowaniu, to podatnik nie może skorzystać z tego prawa.
Przy działalności mieszanej (np. opodatkowanej i zwolnionej z VAT), możesz odliczyć podatek przy zastosowaniu proporcji odliczenia.
W przepisach jednak przewidziano sytuacje, gdy to prawo jest całkowicie wyłączone.
Wyłączenia z prawa do odliczenia
Katalog przypadków, gdy to prawo jest wyłączone przewidziany jest w art. 88 ustawy o VAT.
Poniżej odnoszę się do sytuacji ujętych w tym przepisie.
Brak rejestracji do VAT
Kwestię tę należy rozważyć w kontekście braku rejestracji do VAT:
- nabywcy – który zamierza skorzystać z prawa do odliczenia;
- dostawcy – który wystawił fakturę z wykazanym VAT.
Nabywca niezarejestrowany do VAT
Brak rejestracji do VAT z zasady uniemożliwia nabywcy odliczenie podatku naliczonego. Wynika to z art. 88 ust. 4 ustawy o VAT.
Niemniej jednak nie oznacza to, że jeżeli dokonasz zakupów przed rejestracją do VAT, to uniemożliwia to skorzystanie z tego prawa.
Po prostu na moment korzystania z prawa do odliczenia (a więc składania JPK, w którym wykazujesz podatek naliczony), musisz być zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT.
Postanawiasz rozpocząć działalność gospodarczą w zakresie doradztwa zawodowego. Dnia 16 marca 2023 r. składasz zgłoszenie rejestracyjne na formularzu VAT-R. Urząd skarbowy jednak rejestruje Cię jako czynnego podatnika VAT dopiero z dniem 30 maja 2023 r. Jednocześnie od momentu podjęcia decyzji o rozpoczęciu działalności (w okolicach lutego 2023 r.) do dnia rejestracji dokonujesz zakupów (laptopa, programów komputerowych, telefonu, itp.)
Fakt, że w momencie dokonywania zakupów nie masz rejestracji do VAT, nie przekreśla szans na odliczenie podatku. Istotne jest, że podatek ten nabywasz jako podatnik, na cele prowadzonej działalności opodatkowanej.
A zatem z prawa tego możesz skorzystać, przy czym w praktyce będzie to możliwe dopiero po tym jak organ podatkowy zarejestruje Cię do VAT.
Dostawca niezarejestrowany do VAT
Być może Cię to zaskoczy, ale nie ma żadnego przepisu, który by uzależniał prawo do odliczenia od tego, czy dostawca jest zarejestrowany do VAT.
W praktyce jednak najczęstszym powodem wzywania przez organy do wyjaśnień w kwestii odliczenia VAT, jest właśnie brak rejestracji do VAT dostawcy/usługodawcy.
Pamiętaj jednak, że rejestracja do VAT potwierdza fakt bycia czynnym podatnikiem VAT.
Jeżeli dostawca/usługodawca nie spełnił wymogu formalnego w zakresie rejestracji, ale dokonywał sprzedaży jako podatnik, to nie przekreśla to prawa do odliczenia.
Nabywasz usługi doradztwa prawnego. Okazało się, że urząd skarbowy nie mógł się skontaktować z tym usługodawcą, wobec czego wykreślił go z rejestru czynnych podatników VAT. Jednocześnie zgłosił się do Ciebie z wymogiem skorygowania VAT wynikającego z faktur otrzymanych od tego usługodawcy.
Jeżeli jesteś w stanie wykazać, że usługodawca faktycznie wykonał dla Ciebie usługi doradcze, to nie ma podstaw do korygowania podatku naliczonego.
Przy czy pamiętaj, że w takiej sytuacji prawo do odliczenia będzie przysługiwało, pod warunkiem że usługodawca faktycznie prowadził działalność jako podatnik oraz że transakcja nie podlegała zwolnieniu od podatku oraz podlegała opodatkowaniu w Polsce (przypadki opisane niżej).
Transakcja podlegająca zwolnieniu z VAT
Niekiedy duże problemy rodzi wyłączenie z art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT dotyczące czynności zwolnionych od podatku.
Jeżeli faktura zawiera podatek, ale w rzeczywistości czynność podlega zwolnieniu, to nie możesz odliczyć VAT. Nawet jeśli faktycznie sprzedający ten VAT otrzymał.
Podatnik wykonujący usługi informatyczne nie złożył zgłoszenia rejestracyjnego, wobec czego skutecznie nie zrezygnował ze stosowania zwolnienia ze względu na obrót.
Jednocześnie przez kilka miesięcy swojemu kontrahentowi wystawiał faktury z naliczonym podatkiem.
Nabywca tych usług nie może odliczyć VAT. Bowiem w rzeczywistości transakcja podlegała zwolnieniu od podatku.
Transakcja niepodlegająca opodatkowaniu
Może być też tak, że w fakturze wskazano kwotę podatku, ale transakcja w ogóle nie podlega opodatkowaniu w Polsce.
Wówczas nabywca nie może odliczyć podatku naliczonego (wyłączenie to uwzględniono w art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT).
Nabywasz usługę transportu towarów z Chin do USA (jako podatnik z siedzibą w Polsce). Wykonawcą usługi jest polski spedytor. Dokumentuje usługę fakturą z 23-proc. stawką VAT.
W takim przypadku nie możesz odliczyć podatku. Na mocy art. 28f ust. 1a pkt 1 ustawy o VAT, jeżeli transport odbywa się w całości poza UE, to transakcja nie podlega opodatkowaniu w Polsce.
Usługi noclegowe
Wyłączenia przewidziano również dla konkretnych rodzajów świadczeń. Pierwsze z nich zawarte jest w art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT i dotyczy usług noclegowych.
Bardzo często zdarza się, że nabywane usługi noclegowe służą wykonywanej przez nas działalności opodatkowanej. Ale to wyłączenie uniemożliwia nam odliczenie VAT.
Nabywasz usługę hotelową dla swojego pracownika, który ma spotkać się z klientem w innym mieście. Prowadzisz wyłącznie sprzedaż opodatkowaną 23-proc. stawką VAT.
Nie możesz odliczyć VAT z faktury zakupowej, bowiem przedmiotem nabycia jest usługa noclegowa.
Wyjątek – refakturowanie usług noclegowych
Od 1 stycznia 2021 r. w ramach pakietu SLIM VAT przewidziano możliwość odliczenia VAT od usług noclegowych, jeżeli są one refakturowane.
Dotyczy to sytuacji, gdy nabywasz usługę w imieniu własnym, ale na rzecz podmiotu trzeciego (tj. gdy znajduje zastosowanie art. 8 ust. 2a ustawy o VAT).
Zagraniczna spółka matka poprosiła, aby spółka córka w Polsce zorganizowała nocleg dla jej kilku pracowników. Koszt ten ma być zrefakturowany (spółka córka kupuje nocleg w imieniu własnym, ale na rzecz spółki matki).
W takich przypadkach polska spółka może odliczyć VAT od usługi noclegowej.
Pamiętaj jednak, że wyjątek ten nie dotyczy sytuacji, gdy usługa noclegowa stanowi element usługi kompleksowej.
Organizujesz dla swojego kontrahenta konferencję. W tym celu nabywasz usługi noclegowe. Klienta fakturujesz za kompleksową usługę organizacji konferencji. W jej skład oprócz noclegu wchodzi m.in. również zapewnienie cateringu, sali konferencyjnej wraz z niezbędnym sprzętem, ogólna obsługa techniczna wydarzenia.
W takim przypadku nie możesz odliczyć VAT od nabytej usługi noclegowej. Nie jest ona bezpośrednio refakturowana na rzecz klienta, lecz stanowi element usługi kompleksowej wykonywanej na jego rzecz.
Usługi gastronomiczne
W art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT przewidziano również wyłączenie dla usług gastronomicznych.
W trakcie wyjazdu integracyjnego z pracownikami, zatrzymujecie się w restauracji. Otrzymujesz fakturę za usługę restauracyjną.
Z takiej faktury nie możesz odliczyć VAT, bowiem przedmiotem nabycia jest usługa gastronomiczna.
Wyjątek – posiłki wydawane w trakcie przewozu osób
Jeżeli wykonujesz usługi przewozu osób i w trakcie tych usług serwujesz pasażerom gotowe posiłki, to od faktur dokumentujących nabycie tych posiłków możesz odliczyć VAT. Nawet jeśli faktura zakupowa będzie dotyczyła usługi gastronomicznej.
Catering
Literalnie wyłącznie dotyczy usług gastronomicznych, a więc inaczej restauracyjnych.
Przyjmuje się jednocześnie, że nie dotyczy ono usług cateringowych.
W trakcie imprezy integracyjnej realizowanej w Twoim biurze zamawiasz posiłki z dowozem i otrzymujesz fakturę za catering.
Z takiej faktury możesz odliczyć podatek naliczony.
Faktury niedokumentujące rzeczywistej transakcji
Zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. a oraz pkt 4 ustawy o VAT podatnik nie może odliczyć VAT, jeżeli faktura:
- została wystawiona przez podmiot nieistniejący;
- stwierdza czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności;
- podaje kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością;
- potwierdza czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego – w części dotyczącej tych czynności (dotyczy czynności bezwzględnie nieważnych lub pozornych).
W wyniku pomyłki kontrahent wystawił Tobie fakturę na 100 szt. towarów. Ty jednak nabywasz wyłącznie 60 szt.
Faktura w części dotyczącej 40 szt. dokumentuje czynność niezgodnie z rzeczywistością. I w tej części nie przysługuje Tobie prawo do odliczenia.
Brak akceptacji faktur przez sprzedającego
W przypadku stosowania procedury samofakturowania, nabywca wystawia faktury w imieniu i na rzecz sprzedającego.
Wymagane jest jednak, aby sprzedający zatwierdził takie faktury.
Brak akceptacji tych faktur skutkuje brakiem możliwości odliczenia podatku naliczonego wykazanego w tych fakturach (art. 88 ust. 3a pkt 5 ustawy o VAT).
Wydatki ponoszone w imieniu i na rzecz nabywcy
Jeżeli podatnik ponosi wydatki w imieniu i na rzecz nabywcy/usługobiorcy oraz jednocześnie uwzględnia je przejściowo w prowadzonej ewidencji, to na podstawie art. 29a ust. 7 pkt 3 ustawy o VAT nie dolicza ich do podstawy opodatkowania z tytułu dokonywanej dostawy/usługi.
W takim przypadku podatnik nie może dokonać z nich odliczenia VAT (art. 88 ust. 1a ustawy o VAT).
VAT wykazany w ramach tzw. sankcyjnego WNT
W przypadku gdy WNT kończy się w innym niż Polska państwie UE, a Ty w transakcji podasz polski numer VAT, to na podstawie art. 25 ust. 2 ustawy o VAT musisz w Polsce rozliczyć podatek z tytułu WNT.
Jest to tzw. sankcyjne WNT. Przykład, gdy ten przepis znajduje zastosowanie znajdziesz we wpisie, w którym omawiam wyrok TSUE w sprawie C-696/20.
Jeżeli dotyczy Cię obowiązek rozliczenia VAT na podstawie art. 25 ust. 2 ustawy o VAT, to nie możesz wykazać z tego tytułu podatku naliczonego (co wynika z art. 88 ust. 6 ustawy o VAT).
Takie WNT nie jest dla Ciebie neutralne i musisz odprowadzić VAT do urzędu skarbowego.
Podatek wykazany przy odwrotnym obciążeniu
Do końca października 2019 r. obowiązywały przepisy o odwrotnym obciążeniu w transakcjach krajowych.
W ramach tego mechanizmu, VAT od transakcji rozliczał nabywca.
Jeżeli sprzedający omyłkowo wykazał VAT, to nabywca nie miał prawa do jego odliczenia. Na podstawie art. 88 ust. 3a pkt 7 ustawy o VAT.
Zdjęcie tytułowe autorstwa Beatriz Pérez Moya z Unsplash.
[…] Source: zrozumvat.pl […]
[…] 1. When is a taxpayer entitled to a deduction? […]
Czy Kancelaria prawna może opodatkować vatem zwrot opłaty skarbowej iuiszczonej od pełnomocnictwa substytucyjnego?